Historie verdedigingsburcht kasteel Schaloen

Verdedigingsburcht
De oorspronkelijke burcht Schaloen was niet het sprookjeskasteel dat we nu kunnen zien staan. Omstreeks het jaar 1200 is Schaloen gebouwd als verdedigingsburcht in opdracht van de familie Van Hulsberg. Van het burchtverleden van Schaloen is helaas weinig bekend. Wel zijn de overblijfselen ervan nog steeds te zien in de gewelven van het huidige kasteel. 

Schaloen was een bijna vierkant gebouw met op elke hoek twee massieve steunberen en een arkeltoren in de kap. Rondom het dak, dat in een tentvorm binnen de muren stond, was een weergang, waar de soldaten waakten over de veiligheid van de kasteelbewoners en hun gasten. 
Om de soldaten te beschermen tegen beschietingen van buitenaf was een weergangmuur opgetrokken. Schietgaten in deze muur zorgden er voor dat de soldaten zich van binnenuit konden verweren. 

De bijgebouwen stonden bij het oorspronkelijke kasteel aan de rechterzijde van het hoofdgebouw. Van daaruit gaf een brug over de moerassige slotgracht toegang tot het ‘eiland’ Schaloen. Als de brug was opgehaald vormde het moeras een uitstekende verdedigingslinie. De muren van het kasteel in zijn eerste vorm zijn ruim twee meter dik en gebouwd van basaltkeien. De deuren waren van tien centimeter dik massief eikenhout. Hierdoor werd de burcht een bijna onneembare vesting. 

Brand
Toch is het kasteel in 1575 door oorlogsgeweld bijna geheel afgebrand. In het jaar 1656 was de herbouw van het kasteel voltooid, wat nog te zien is aan het jaartal dat gevormd wordt door de muurankers in de toen voltooide linkeraanbouw. Van de oorspronkelijke bouw rond 1200 waren alleen de muren en twee arkeltorens over. Omdat de weergangen niet meer zijn herbouwd was er geen sprake meer van een verdedigingsburcht. Het kasteel werd vanaf dat moment dan ook vaak beschreven als de ‘Lusthof” Schaloen. 

Bijgebouwen
Bij de herbouw in 1656 zijn de bijgebouwen weggelaten. Maar de kasteelheer had personeel, werkruimte en voorraadschuren nodig, dus werden de bijgebouwen aan de linkerkant van het kasteel opgetrokken. In 1701 (ook dit is te zien in de muurankers) verrees een smidse en een werkplaats. In 1718 volgden het prachtige poortgebouw en de huidige toegangsbrug en in 1721 kwamen een tuinmans- en een timmermanswoning gereed en tevens een overdekte stalling voor de rijtuigen. 

In 1727 kwam er nog een gebouw bij; de Tiend-schuur. Hier moest door de pachters van de landerijen van Schaloen tiendgeld worden betaald. Eén tiende van de opbrengst van de landerijen moest verplicht worden afgedragen aan de machtige kasteelheer. Een vroege vorm van belasting heffen. Waar vroeger van de armoede moest worden ingeleverd, kunt u thans rijkelijk van uw vakantie genieten. Het tiendgebouw herbergt mooie hotelkamers. 

Boerderij en molen
Wat we missen is een boerderij met onderkomens voor de dieren. Deze vindt u echter terug als u via de boogvormige lindenlaan voor het kasteel uitkijkt in de richting Oud Valkenburg. Aan het einde van die laan ziet u links de oude Schaloenshoeve staan, welke dateert uit 1872. De oude graanmolen, uit de 17e eeuw, net buiten de poort, behoorde ook eens tot Schaloen vandaar de naam Sjloens meule (het Limburgs dialect voor Schaloens molen). Hier moesten de pachters van de landerijen verplicht hun graan malen. 

Familie Van Hulsberg
Het hele gebied tot aan Valkenburg, maar ook de landerijen voor en rechts van het kasteel behoorden ooit tot het bezit van Schaloen. Zelfs de burcht Valkenburg, de huidige ruïne, die door zijn ligging hoog boven alles uit zelfs nu nog de machtige uitstraling heeft van weleer, behoorde vanaf 1798 tot 1918 toe aan de familie van Hulsberg. 

Architect P.H.J. Cuypers
Aan het einde van de 19e eeuw geeft graaf Villers-Masbourg d’Eclaye, door zijn huwelijk lid geworden van de familie Van Hulsberg, opdracht aan architect P.H.J. Cuypers het kasteel een nieuw aanzicht te geven. In 1894 is de verbouwing voltooid. Het kasteel werd een lust voor het oog en dat is het tot op heden gebleven. Tot 1934 heeft de familie Van Hulsberg het kasteel bewoond. In de tweede wereldoorlog bleek Schaloen ook voor de Duitsers aantrekkelijk. Gevolg was wel dat het kasteel totaal leeggeplunderd was en onbewoonbaar achterbleef. In 1968 is het kasteel uit geldgebrek verkocht. 

Huidige eigenaren
Na jaren van verder misbruik en plundering kochten de huidige eigenaren, familie Bot, in 1985 het kasteel met bijbehorende gebouwen. Met liefde en respect voor het verleden werd en wordt het gerestaureerd. 

Dat de restauratie een mooie, maar gigantische klus is zult u wel begrijpen.